Oktober 2007: we wandelen door het tamelijk haveloze Constanta
aan de Zwarte Zee, op weg naar het Muzeul de Istorie Nationala. En daar, op het
plein voor de ietwat grauwe, neoromaanse gevel van het museumgebouw, doemt
ineens het beeld van Ovidius op, peinzend op ons neerziend vanaf zijn hoge
sokkel. In 8 na Chr. verbande keizer Augustus deze dichter om nooit volmaakt
opgehelderde redenen naar deze onaantrekkelijke buitenpost Tomi in
het huidige Roemenië.
Ovidius’ hoofdwerk Metamorfosen (15 boeken, 250
verhalen) had hij toen al geschreven. De rij van vertalingen en commentaren is sinds de oudste
gedrukte tekst uit 1471 onafzienbaar lang en het toverstafje van de dichter
blijft maar zwaaien: in december 2023 verscheen Verzen van verandering. Een
ode aan Ovidius van Joy Ruijmgaart (auteur) en Eliasse van Dijk (illustraties
en omslagontwerp). Joy Ruijmgaart publiceerde al eerder poëzie en fantastisch
getint werk in het blad Wonderwaan en diverse bundels.
De Metamorfosen in één zin: ‘Over hoe lichamen ineens
in iets nieuws zijn veranderd wil ik het hebben.’ Dit citaat op de achterflap
is ontleend aan een recente vertaling door Harrie Geelen.
Verzen van veranderingen is wel bijzonder, omdat beide
in 2006 geboren auteurs leerlingen zijn van 6Gym van het Comenius College in
Hilversum. Hun uitgave van door Ovidius geïnspireerde gedichten en illustraties
is het hoofdbestanddeel van een profielwerkstuk binnen deze opleiding.
Van de 250 onderwerpen van Ovidius selecteerden Ruijmgaart
en Van Dijk er vijftien: ‘Soms vertellen wij een verhaal in een andere cadans
en soms borduren wij voort op slechts één klein onderdeel’, aldus het voorwoord,
en dat is een verfrissende aanpak. Het resultaat behelst toegankelijke en door
het belichten van deelaspecten soms intrigerende gedichten rondom de
overbekende, door talloze verwerkingen en herwerkingen tot culturele sjablonen
gedevalueerde mythologische figuren.
Een ‘Uitleg en verantwoording’ verschaft aan
het eind wat informatie over de oorspronkelijke figuren, hun receptie door de
auteurs, en natuurlijk de gedichten en illustraties.
‘Jouw mooi is niet letterlijk’, lezen we als eerste regel
van ‘Medusa’ (pag. 41), ‘Zijn persoon scherp als scherven’, als eerste regel
van het laatste kwintet van ‘Achilles’ (pag. 50). Dat zijn mooie vondsten, en
niet de enige in Verzen van verandering. Ook de illustraties zijn
doorgaans symbolisch en spitsvondig. In ‘Aktaion’, het laatste gedicht en naar
mijn smaak een van de meest geslaagde, wordt het door de jager Aktaion
gadegeslagen baden van Diana in de illustratie als vaas weergegeven (pag. 56).
‘Nu wordt hij verslonden door zijn honden, zijn zogenaamde
zonde weggespoeld’, zegt de uitleg achterin. In dat ‘zogenaamde’ zien we
misschien de uitwerking van de tijdgeest, als uitloper van een proces van profanatie
dat al bij Ovidius en zijn tijdgenoten volop was ingezet. De oeroude mythen
waren ‘verhalen’ geworden; entertainment in plaats van uitbeeldingen waarin de
metafoor samenviel met de empirische realiteit, het symbool met het ‘ding’. Het
verboden spieden van Aktaion zal ooit een inbreuk van het profane op het sacrale
hebben weergegeven, een schokkende verbreking van het taboe; de jacht op en de dood
van de jager een ritueel mensenoffer.
Dat zijn grimmige, archetypische achtergronden, waarbij het eigen
‘hier en nu’ waarin Joy Ruijmgaart sommige gedichten laat baden sterk afsteekt.
‘Dingen die ik voel als ik naar school fiets’, lezen we op pag. 12, en op pag.
13 ‘Voor school ben ik toch al te laat’ (beide in ‘Orpheus en ik’). Zo wordt de
‘eeuwige’ motievenkraam van de oude mythen geschakeld aan de al even onveranderlijke
opeenvolging van levensfasen, die elk in hun overgang van de ene naar de andere
óók een metamorfose inhouden.
JJBK
Verzen van verandering. Een ode aan Ovidius
Uitgave: JNR
Publishing (6 december 2023)
Paperback, 72
pagina's
ISBN-10:
9493096165, ISBN-13: 978-9493096165
***
Neem nu een abonnement of bestel het nieuwe nummer!
Los dubbelnummer € 12,50 | Abonnement € 20,00, 4 nummers inclusief porto Bankrekening NL35 ABNA 049 92 02 864 t.n.v. Stichting Zeeuws Licht
Redactie: André van der Veeke, Jan J.B. Kuipers, Johan Everaers Vaste medewerkers: Kees Klok, Paul van Leeuwenkamp, Thom Schrijer, Jos Rouw (webzaken) Vormgeving: Ko de Jonge
Contact: avdveeke@zeelandnet.nl
|