Oktober 2007: we wandelen door het tamelijk haveloze Constanta aan de Zwarte Zee, op weg naar het Muzeul de Istorie Nationala. En daar, op het plein voor de ietwat grauwe, neoromaanse gevel van het museumgebouw, doemt ineens het beeld van Ovidius op, peinzend op ons neerziend vanaf zijn hoge sokkel. In 8 na Chr. verbande keizer Augustus deze dichter om nooit volmaakt opgehelderde redenen naar deze onaantrekkelijke buitenpost Tomi in het huidige Roemenië.
Ovidius’ hoofdwerk Metamorfosen (15 boeken, 250 verhalen) had hij toen al geschreven. De rij van vertalingen en commentaren is sinds de oudste gedrukte tekst uit 1471 onafzienbaar lang en het toverstafje van de dichter blijft maar zwaaien: in december 2023 verscheen Verzen van verandering. Een ode aan Ovidius van Joy Ruijmgaart (auteur) en Eliasse van Dijk (illustraties en omslagontwerp). Joy Ruijmgaart publiceerde al eerder poëzie en fantastisch getint werk in het blad Wonderwaan en diverse bundels.
Verzen van veranderingen is wel bijzonder, omdat beide
in 2006 geboren auteurs leerlingen zijn van 6Gym van het Comenius College in
Hilversum. Hun uitgave van door Ovidius geïnspireerde gedichten en illustraties
is het hoofdbestanddeel van een profielwerkstuk binnen deze opleiding.
Een ‘Uitleg en verantwoording’ verschaft aan het eind wat informatie over de oorspronkelijke figuren, hun receptie door de auteurs, en natuurlijk de gedichten en illustraties.
‘Jouw mooi is niet letterlijk’, lezen we als eerste regel van ‘Medusa’ (pag. 41), ‘Zijn persoon scherp als scherven’, als eerste regel van het laatste kwintet van ‘Achilles’ (pag. 50). Dat zijn mooie vondsten, en niet de enige in Verzen van verandering. Ook de illustraties zijn doorgaans symbolisch en spitsvondig. In ‘Aktaion’, het laatste gedicht en naar mijn smaak een van de meest geslaagde, wordt het door de jager Aktaion gadegeslagen baden van Diana in de illustratie als vaas weergegeven (pag. 56).
‘Nu wordt hij verslonden door zijn honden, zijn zogenaamde zonde weggespoeld’, zegt de uitleg achterin. In dat ‘zogenaamde’ zien we misschien de uitwerking van de tijdgeest, als uitloper van een proces van profanatie dat al bij Ovidius en zijn tijdgenoten volop was ingezet. De oeroude mythen waren ‘verhalen’ geworden; entertainment in plaats van uitbeeldingen waarin de metafoor samenviel met de empirische realiteit, het symbool met het ‘ding’. Het verboden spieden van Aktaion zal ooit een inbreuk van het profane op het sacrale hebben weergegeven, een schokkende verbreking van het taboe; de jacht op en de dood van de jager een ritueel mensenoffer.
Dat zijn grimmige, archetypische achtergronden, waarbij het eigen ‘hier en nu’ waarin Joy Ruijmgaart sommige gedichten laat baden sterk afsteekt. ‘Dingen die ik voel als ik naar school fiets’, lezen we op pag. 12, en op pag. 13 ‘Voor school ben ik toch al te laat’ (beide in ‘Orpheus en ik’). Zo wordt de ‘eeuwige’ motievenkraam van de oude mythen geschakeld aan de al even onveranderlijke opeenvolging van levensfasen, die elk in hun overgang van de ene naar de andere óók een metamorfose inhouden.
JJBK
Verzen van verandering. Een ode aan Ovidius
Uitgave: JNR Publishing (6 december 2023)
Paperback, 72 pagina's
ISBN-10:
9493096165, ISBN-13: 978-9493096165
 Bankrekening NL35 ABNA 049 92 02 864 t.n.v. Stichting Zeeuws Licht Redactie: André van der Veeke, Jan J.B. Kuipers, Johan Everaers Vaste medewerkers: Kees Klok, Paul van Leeuwenkamp, Thom Schrijer, Jos Rouw (webzaken) Vormgeving: Ko de Jonge Contact: avdveeke@zeelandnet.nl |
